Στο Κέντρον Ερεύνης Επιστημονικών Όρων και Νεολογισμών της Ακαδημίας Αθηνών διεξάγεται πρωτογενής έρευνα στον τομέα της καταγραφής, ταξινόμησης και παραγωγής νέων λέξεων και όρων. Το ΚΕΕΟΝ είναι θεσμικά υπεύθυνο για την αποθησαύριση και τον γλωσσικό έλεγχο των Νεολογισμών της Ελληνικής Γλώσσας, καθώς και για την απόδοση ξενόγλωσσης Επιστημονικής Ορολογίας στην Ελληνική.

Η έρευνα του Κέντρου βασίζεται στην πρωταρχική έννοια του νεολογισμού, σύμφωνα με την οποία, νεολογισμός χαρακτηρίζεται κάθε νέα λέξη (ή κάθε νέα σημασία λέξης) που εμπλουτίζει το λεξιλόγιο μιας γλώσσας, καθώς χρησιμοποιείται από τη γλωσσική κοινότητα, ενεργητικά ή παθητικά, π.χ. οι λέξεις διακαναλικός, οπαδικός, βιοτρομοκρατία, εργόσημο, αγροκαύσιμα, τηλεψηφοφορία, φοροκλίμακα κ.λπ. Στη γλώσσα μας φυσικά υπεισέρχονται και ξενόγλωσσοι νεολογισμοί (βλ. τα αγγλ. hyperlink, flexicurity, intercity, global warming δηλ. υπερσύνδεσμος, ελαστική ασφάλιση, διαστικός (σιδηρόδρομος), πλανητική υπερθέρμανση όπως έχουν αποδοθεί αντίστοιχα από την Ακαδημία Αθηνών).

Συνεπώς, οι νεολογισμοί μιας γλώσσας αποτελούνται 1) από λεξικά και μορφολογικά τεμάχια της ίδιας της γλώσσας, δηλ. είναι ελληνογενείς στην περίπτωση της Ελληνικής ή προέρχονται 2) από δανεισμό ως ξενόγλωσσοι. Τομείς γλωσσικής δραστηριότητας που παράγουν πληθώρα νεολογισμών είναι συνήθως η γλώσσα των νέων, η δημοσιογραφία, η πολιτική (ιδιαίτερα σε περιόδους αλλαγών), ασφαλώς η λογοτεχνία, η επιστήμη και η τεχνολογία. Η δημοσιογραφία και η τεχνολογία θεωρείται ότι παράγουν μονιμότερους (δηλ. όχι ad hoc, ευκαιριακούς) σχηματισμούς, οι οποίοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να ενσωματωθούν στο λεξιλόγιο και στην πραγματικότητα μιας γλωσσικής κοινότητας.

Στα Δελτία Επιστημονικής Ορολογίας και Νεολογισμών που εκδίδει το Κέντρο από το 1986 παρουσιάζεται η ερευνητική διαδικασία και τα κριτήρια επιλογής του γλωσσικού υλικού. Συνοπτικά: συλλέγονται καθημερινά νεολογισμοί που εμφανίζονται σε εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας και που δεν υπάρχουν κατά τη στιγμή της αποδελτίωσής τους στα Λεξικά της Κοινής Νέας Ελληνικής (αθησαύριστοι). Οι νεολογισμοί εντάσσονται σε κειμενικά συμφραζόμενα και συνοδεύονται με πληροφορίες για τη συχνότητα εμφάνισής τους στο διαδίκτυο (μηχανή αναζήτησης Google). Περαιτέρω ταξινομούνται σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων με σκοπό α) την καταγραφή των τάσεων σχηματισμού λέξεων προς εξαγωγή γλωσσολογικών συμπερασμάτων και β) την εφαρμογή των συμπερασμάτων στην απόδοση ξενόγλωσσων νεολογισμών και ξενόγλωσσης επιστημονικής ορολογίας.

Στις ενότητες που ακολουθούν παρουσιάζονται κατάλογοι ελληνογενών και ξενόγλωσσων νεολογισμών και που έχουν θησαυριστεί τα τελευταία χρόνια και δημοσιευθεί στα επιστημονικά δελτία του ΚΕΕΟΝ. Πολλοί ελληνογενείς νεολογισμοί προέρχονται από το πρόσφατα έντονο φαινόμενο, το οποίο ονομάζεται διάχυση του επιστημονικού λεξιλογίου στην καθημερινή γλώσσα, όπως του επιστημονικού λεξιλογίου λ.χ. πρεβιοτικός, πλανητική υπερθέρμανση. Το ΚΕΕΟΝ, για παράδειγμα, καθόρισε στις 14/4/1997 ύστερα από αίτημα της Τράπεζας της Ελλάδος την ονομασία ευρώ ως απόδοση του αγγλικού γιούρο (euro). Επίσης το Κέντρο έχει κάνει ή υιοθετήσει κατά καιρούς διάφορες προτάσεις για ελληνικές αποδόσεις νεοεισερχομένων ξένων λέξεων, οι οποίες πλέον χρησιμοποιούνται ευρέως, όπως δείχνουν και οι χιλιάδες εμφανίσεις τους στο διαδίκτυο και έχουν θησαυριστεί ήδη σε Λεξικά: σαρώνω και σαρωτής  για το σκάνερ, καταιγισμός ιδεών για το μπρέϊν-στόρμινγκ (brain-storming), χρονοθυρίδα για το σλοτ (slot), τηλεδιόδια για το ή-πάσ (e-pass). Και μάλιστα αυτή η δουλειά υποστηρίζεται, με αυστηρές γλωσσολογικές αρχές, από την Ηλεκτρονική Βάση Νεολογισμών και Ορολογίας του Κέντρου, η οποία τροφοδοτείται και ελέγχεται συστηματικά.

Αρκετές αποδόσεις, είτε της Ακαδημίας Αθηνών είτε άλλων, δεν έχουν τελικά καθιερωθεί, πράγμα απολύτως φυσικό, μια και ο δανεισμός μεταξύ γλωσσών είναι απολύτως αυτονόητος και η γλώσσα αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό με δικούς της κανόνες αυτο-οργάνωσης. Βλέπουμε, όμως, ότι η γλώσσα μπορεί να καλλιεργηθεί, να τονωθεί, να δουλευτεί, ώστε να δώσει στους ομιλητές της την εναλλακτική και την ευκαιρία να αποφύγουν την ευκολία της άκριτης υιοθέτησης αδιαφανών ξένων λέξεων. Η τελική απόφαση βέβαια εναπόκειται πάντα στο γλωσσικό αίσθημα των φυσικών ομιλητών.